3 karty tylko dla posiadaczy Big Boxa albo tych, którzy sami dorobią sobie brakujące żetony na planszę. Jeśli jesteś w stanie przełknąć tę żabę, pozostałe karty mocne i przydatne - kolejny solidny zestaw. Jak w przypadku większości kart w TM, wymaga zbierania odpowiednich kart, aby osiągnąć maksimum korzyści z zagrania niektórych z nich.

Więcej kart Preludium + możliwość grania 2 korporacjami naraz. To ostatnie tak dobre, że nawet gracze nieposiadający dodatku Preludium mogą być kartą zainteresowani. Brać, póki jest!

Dużo wnosi do podstawowej wersji, za niewielką (choć odczuwalną) cenę wymiany kart gildii w ostatniej epoce na Wielkie Świątynie. Te karty po prostu nie są aż tak interesujące jak gildie, choć również mogą przynieść sporo punktów.

Pozostałe elementy - bóstwa oraz kilka nowych żetonów postępów oraz cudów - z nawiązką to rekompensują, dodając kilka strategicznych wyborów i opcji do pierwszych dwóch epok gry, a jeśli coś z nich dotrwa i do trzeciej, to również i tam.

W pierwszej epoce przy zebraniu odpowiedniego żetonu (wraz z kartą) z planszy gracz umieszcza na odpowiedniej planszetce kartę wybranego przez siebie bóstwa, co decyduje o koszcie użycia karty w kolejnych epokach (jest różny dla obojga graczy i mocno zależy od slotu, na jakim zostanie umieszczona). Dopiero w kolejnych epokach można (jednorazowo) użyć kart, a zgromadzone żetony mogą jeszcze przynieść jakieś zyski punktowe lub zniżki na użycie wymienionych lub pobranie Wielkich Świątyń.

Użycie karty bóstwa nie wymaga nicpoza wydaniem pieniędzy - to znaczy, że w swoim ruchu nie trzeba pobierać żadnej karty z obecnego układu (poza kartą bóstwa), co samo w sobie jest potężnym efektem (szczególnie w ostatniej epoce gdy kolejność graczy ma znaczenie). A są jeszcze efekty tych kart bóstw, które potrafią wydatnie pomóc sobie w rozgrywce lub zaszkodzić przeciwnikowi. Warto dodać, że nawet jak nie wylosuje się jakieś potrzebne nam bóstwo (gracze wybiorą tylko 5 z 15 dostępnych) jest jeszcze szansa na dostanie potrzebnego za pomocą karty bramy lub odpowiedniego cudu.

Konieczność łączenia podstawowej wersji z dodatkiem właściwie za każdym razem, gdy się rozkłada oba, nieco spowalnia przygotowanie i składanie gry (podstawka nie przewidziała możliwości dorzucenia czegokolwiek do tego pudełka). Zmniejsza to jej kompaktowość - potrzebne są oba pudełka. Problem można rozwiązać, rezygnując z plastikowych wyprasek wewnątrz (nie polecam, bo te w w obu pudełkach są bardzo dobre i zwyczajnie szkoda się ich pozbywać).

Choć z dodatkiem gra wciąż nie porywa na tyle, żeby rozegrać więcej niż 2-3 partię w jednej sesji, to jednak dodaje na tyle dużo emocji i satysfakcji do rozgrywki, że z czystym sumieniem można już postawić najwyższą ocenę. Nie próbowałem jeszcze w połączeniu z Agorą, ale odradzałbym takowe że względu na to jak bardzo zmieni to charakter gry (z krótkiej na taką o średniej długości). Chyba jednak lepiej mieć oba i decydować za każdym razem, który z nich się dołączy tym razem, co może się okazać dobrym sposobem na zachętę do zagrania większej ilości potyczek.

Nie bez powodu jedna z najlepszych dwuosobówek. Oceniam jednak ciut niżej dlatego, że (jak dla mnie) nie ma efektu "jeszcze jednej partii" - po rozegraniu 2-3 potyczek przy jednym podejściu mało kto będzie domagać się kolejnej.

Jednak w tym niewielkim zakresie czasu, na jaki gra jest przeznaczona (15-20 minut/partię) znakomicie się sprawdza np. jako wstęp do jakiejś trudniejszej lub bardziej czasochłonnej planszówki, miły sposób na spędzenie przerwy w pracy lub nauce bądź jako tytuł do rozegrania w oczekiwaniu na przybycie innych graczy.

Wielką siłą tej gry jest jej prostota oraz to jak dopasowuje się do podejścia graczy. Można tu rozegrać zarówno rozważną, ostrożnie przemyślaną partię (a zatem wolniejszą) jak i podejść do tego na większym luzie, szybko podejmując decyzję i ryzyko oraz odczuwać podobną satysfakcję (oczywiście tak długo, jak nie przeszkadza Ci tempo gry przeciwnika). Dzięki temu wielu odnajduje się w rozgrywce i po opanowaniu zasad mało kto oceni grę negatywnie - chyba że będzie od niej oczekiwać czegoś znacznie więcej, niż ma ona za zadanie dostarczyć. Wtedy po prostu powinien sięgnąć po zwykłą wersję 7 Cudów Świata lub coś odpowiedniejszego tematycznie dla siebie.

Zdawać by się mogło, że gra tak dobra jak podstawowa wersja Cywilizacji nie potrzebuje dodatków. A jednak po wielu rozegranych partiach tymi samymi kartami prędzej czy później da się to ograć na tyle, że do rozgrywki wkrada się rutyna. Gracze po prostu znają już na tyle dobrze talie, że bez trudu mogą wykluczyć słabsze opcje na rzecz lepszych, przeczekać pół ery w oczekiwaniu jedną, konkretną kartę, która stanowi podstawę ich strategii itp. Nieuchronnie rozgrywki zaczynają graczom zdawać się powtarzalne i podobne do siebie (nawet jeśli różnice jakieś jednak są i mają duże znaczenie).

Dodatek rozbija to wszystko w drobny mak, pozwalając graczom modyfikować te talie za pomocą kart liderów i cudów, które de facto są solą każdej rozgrywki - większość pozostałych kart posiada kopie lub swoje lepsze odpowiedniki w późniejszych erach. Co więcej, gracze mogą je dołączyć do gry w zasadzie na dowolny sposób, który przypadnie im do gustu - np. nic nie stoi na przeszkodzie, żeby do gry włączyć więcej kart, niż domyślnie zalecają warianty z instrukcji.

Karty można zarówno wybrać i umieścić obok na nowych planszetkach w sposób jawny lub niejawny; losowy, draftowy, czy też mieszany itd. Instrukcja podaje tylko dwa ogólne warianty (oba de facto losowe) oraz ew. propozycje modyfikacji.

Wszystko to ogromnie poprawia regrywalność już i tak znakomitej gry. Siła nowych kart jest różna i jak zwykle zależy od tego jak dobrze umiemy je wykorzystać w danej sytuacji. Ogólnie jednak dzięki nowym kartom jest więcej opcji, żeby zamiast zwalczać lidera (w przyroście i punktach kultury) militarnie, po prostu próbować go prześcignąć w pokojowy sposób (łatwiej o wysoki przyrost kultury, gdy wymieszają się w grze odpowiedni liderzy).

Aspekt militarny też otrzymał wzmocnienie - najbardziej ze strony ww. liderów i cudów, ale także za sprawą nowych kart militarnych, które co prawda nie są liczne, ale urozmaicają rozgrywkę, nie pogrubiając talii zbytnio. W pudełku znajdziecie całe talie militarne jako zamiennik starych. Zostały wymienione tylko dlatego, że wedle wyjaśnień autorów, nie dało się dodrukować pojedynczych kart, które nie wyróżniałyby się włożone do starych talii. Ma to bezpośredni wpływ na cenę dodatku (przed wystąpieniem problemu cena miała być jakieś 30-40zł niższa i taka była w przedsprzedaży) oraz opóźniło to wydanie gry o parę miesięcy. Tych kart-duplikatów jest naprawdę sporo (więcej niż kart z dodatku), wciąż jednak uważam to za lepsze rozwiązanie, niż konieczność grania z inaczej wydrukowanymi kartami w starej talii.

W dodatku są także karty-zamienniki dla kart cywilnych z wersji podstawowej gry. Można (ale nie trzeba, wszystko wedle uznania) używać ich zarówno w wersji podstawowej, jak i w połączeniu z nowymi cudami i liderami. Służą one do zbalansowania rozgrywki, a według mnie także (patrząc na to co oferuje dodatek) do tego, by uczynić je konkurencyjne dla całej reszty. To nie tylko zamienniki, ale także m.in. dodatkowe karty akcji dla rozgrywek w 3 i 4 graczy. Ogólnie jest teraz więcej kart w taliiach: odpowiednio +1/+3/+5 (!) przy 3 graczach w każdej erze, a przy 4 odpowiednio +1/+2/+3 (czyli w sumie +9 przy 3 oraz +6 przy 4 graczach). Ma to wydłużyć grę przede wszystkim w późniejszych erach.

Inny miły, choć mało znaczący dodatek, to żeton pierwszego gracza (dla tych, którym zdarza się zapomnieć, kto rozpoczynał rozgrywkę. A czasem się to zdarza, gdy dużo się dzieje!).

W instrukcji pojawiają się też nowe zasady, ale bardziej są to dodatkowe wyjaśnienia dotyczące kart z dodatku albo ich interakcja z zasadami znanymi z podstawowej wersji gry, niż coś mającego duży wpływ na rozgrywkę. Są jednak karty w dodatku, które mogą ją nie tyle skomplikować jeśli chodzi o decyzje do podjęcia, co o mechanikę - czynności jakie trzeba wykonywać podczas tury. Np. zaleca się korzystanie z dodatkowych znaczników, aby zaznaczać efekty jakichś kart. Szczególnie kłopotliwe mogą być karty pozwalające podglądać talię wydarzeń (Nostradamus) albo ew. kłopotliwe w interpretacji (znowu Nostradamus... ale znajdą się i inne).

Siłą rzeczy wydłuża się też nieco przygotowanie gry z powodu konieczności wyboru liderów na początku - o ile tylko da się sprawnie i w zgodzie przeprowadzić ten proces, to nie powinno być z tym wielkiego problemu.


Podsumowując: zdecydowanie warto dokupić do wersji podstawowej. Szczególnie, jeśli często trafia na stół - dopiero wtedy w pełni docenicie to, co oferuje dodatek. Po rozegraniu kilkudziesięciu partii w cyfrową wersję z dodatkiem (była dostępna dużo wcześniej przed premierą) i następnym rozłożeniu podstawowej, planszowej wersji, miałem wrażenie, że jest ona niekompletna. Jeśli miałbym wybór, to po dokupieniu dodatku w zasadzie więcej bym podstawowej wersji nie rozkładał - chyba tylko ze względu na nowych graczy, a i to niekoniecznie. Dodatek powstawał długo, przy udziale wielu testujących graczy i ostatecznie trafiły do niego tylko najlepsze pomysły autorów. Wyraźnie da się to odczuć podczas rozgrywek - po prostu kawał dobrej roboty, partie z tym dodatkiem to sama przyjemność. A jeśli komuś się jakiś element dodatku nie spodoba, nie ma żadnego problemu z wyłączeniem go z rozgrywki (nie licząc protestujących przeciwników). Cena może odstraszać, ale weźcie pod uwagę ile kart jest w środku. Do jakości myślę, że nikogo już przekonywać nie muszę ;)