Oryginalna gra o biznesie - nie tradycyjnym biznesie industrialnym czy opartym na handlu, która to tematyka zazwyczaj okupuje gry, najczęściej zresztą w średniowiecznym wydaniu, ewentualnie z ery XIX wieku - ale nowoczesnym, szybkim biznesie, gdzie zmienność i dynamika sytuacji jest wysoka, takim jak show biznes. Jest to zupełnie inny sposób myślenia o ekonomii biznesu, niż tradycyjny, gdzie w dość przewidywalny sposób budujemy sobie powolutku imperium, rozwijając kolejne fabryki czy zwiększając asortyment.

W Pret-a-Porter (cokolwiek to znaczy, chyba coś z francuskiego :) ) walczymy o dostępne możliwości z innymi graczami - głównie zasoby: czy chcemy podbić sobie PR ponad konkurencję, wybrać z lokalnego magazynu materiały do naszej kolekcji, podebrać przeciwnikowi dostępnego na rynku pracownika itp. Otrzymujemy za to odpowiednie żetony, które potem wpływają na konkurs - pokaz mody w danym sezonie.

Gra się od sezonu do sezonu, i w tym ograniczonym czasie musimy albo nastawić się na sukces, tworząc lepszą kolekcję na dany sezon niż konkurencja, albo "przezimować", skupiając zasoby i przygotowując lepszy "atak" ekonomiczny na kolejny sezon. Jednak gotówka jest bardzo ograniczona, ilość akcji również - trzeba zarządzać gotówką w bardzo przemyślany sposób, czasami decydując się na odpuszczenie jednego sezonu pokazu kolekcji. Aby stworzyć projekt - i to taki, który wygra pokaz - trzeba spełnić szereg warunków, które przekładają się na akcje podczas tury pracy: przede wszystkim trzeba mieć kartę projektu, po drugie potrzebne dwa różne żetony materiałów do jego uszycia, po trzecie możemy (a nawet powinniśmy, jeśli celujemy w pierwsze miejsce na pokazie) nasz projekt "podbić" dodatkowymi "wirtualnymi dobrami": żetonami trendów, żetonami jakości i żetonami kontaktu z mediami czyli PR. Dochody ze sprzedaży oraz punkty prestiżu (te ostatnie przekładające się na punkty zwycięstwa) są efektem naszych działań - i te dochody będą najprawdopodobniej niemal w całości przeznaczone na następny, względnie najbliższe sezony, gdyż w przeciwieństwie do gier "industrialnych", tutaj presja na wyniki (najlepiej prawie co sezon - czyli pokaz) jest bardzo wysoka, a kołderka jest bardzo krótka. Kasy nigdy nie starcza na to, co chcielibyśmy zrobić, w szczególności ile materiałów na zapas moglibyśmy kupić.

Ogólna mechanika wyboru zasobów/akcji przypomina Diunę Imperium. Kładziemy piony na konkretnych polach, uzyskując z nich korzyści (np. żetony materiałów, karty projektów, pracowników polepszających nam jakiś aspekt naszego biznesu - w tym finansowy, jeśli zatrudnimy księgową). Jest to zatem, podobnie jak Diuna Imperium, gra mocno optymalizacyjna, ale w przeciwieństwie do tej ostatniej, trochę brakuje ogólnej, bardziej długodystansowej strategii, która sprowadza się do zarządzania przede wszystkim bardzo ograniczoną gotówką. Wiadomo jednak, że świat show biznesu rządzi się swoimi prawami, a tematyka jest na tyle pojemna i w uniwersalny sposób zaprojektowana, że równie dobrze mógłby być to biznes hollywoodzki, wydawanie gazety lub biznes gier - co zresztą wyd. Portal rozważało, tzn. tematyka tej gry (lub też kolejnego tytułu opartego na tej mechanice) mogła dotyczyć gier komputerowych, z czego ostatecznie się najwyraźniej wycofano.

Troszkę dla mnie nie jest czytelna plansza - napaćkana kolorami i trochę słaba, mało wyrazista ikonografia (np. faza pracy, faza pokazu) :) również przyczepiłbym się nieco do instrukcji, która co prawda prowadzi czytelnika krok po kroku, ale brakuje przynajmniej 1 strony na początku, która wizualnie by podsumowała najważniejsze rzeczy w grze: np. kalendarz, który jest kluczowym elementem, wokół którego należy planować swoje akcje - a właśnie do wyboru akcji się sprowadzają.decyzje.

Jednak gra jest unikalna na rynku, pokazuje zupełnie inny typ biznesu, niż robi to większość gier ekonomiczny, i to w ciekawy i dynamiczny sposób. Nie jestem fanem tematyki (świata mody), ale nie przeszkadza mi to w zanurzeniu się w tym dzikim, szybkim światku obracającym się wokół wiecznie zmieniającej się "modowej pogody" na wariackich papierach.

Nie grałem w pierwowzór Terraformacji Marsa, może więc będę bardziej obiektywny. Ogólnie nie jestem wielkim fanem kościanek, których cała idea zwykle sprowadza się do kolejnych prób wyrzucenia pożądanych wyników. W tej kościanko-karciance jednak starano się bardzo ograniczyć ten wpływ czystej losowości na kilka sposobów, co oczywiście należy zapisać na plus.

Podstawą rozgrywki jest dopasowywanie "wyrzuconych" z kości zasobów-symboli do symboli na kartach, tym samym odblokowując te ostatnie. Efekty kart z kolei powodują, że dokonujemy dość żmudnych zmian na planecie, czy to zwiększając obszar oceaniczny, leśny, podnosząc temperaturę tej zimnej planety itp. - tak, by ostatecznie, jakby nie patrzeć, przypominała warunki na Ziemi. (Do czego pewnie kiedyś dojdzie, ale zapewne musimy się uzbroić w cierpliwość, gdyż wg. moich szacunków będzie to miało miejsce za jakieś 1000 lat, choć A.I. jest ode mnie bardziej optymistyczne w tym względzie...).

Trochę wahałem się w ocenie, i to w kierunku 3, nie 5, ale ostatecznie doszedłem do wniosku, ze tytuł jest dobrze skonstruowany. Nawet, jeśli kości są tu trochę na doczepkę - teoretycznie można by wyjąć ten aspekt zupełnie z gry i zastąpić innym sposobem na zdobywanie zasobów. Co niestety dość często zdarza się w przypadku gier, które kościankami stały się tylko dlatego, że producent chce odcinać kupony od swojego oryginalnego hitu (podobnie jak przy Pandemic).

Widać jednak, że projektanci tego tytułu byli bardzo świadomymi twórcami, a nie nieokrzesanymi początkującymi artystami: ograniczenie losowości kości widać na każdym kroku, od ogólnego zarządzania w ogóle ryzykiem w grze (np. strategiczny wybór kart, większa ilość kości itp.), po wiele sposobów na legalne "oszukiwanie" - podmienianie wyników na kostkach, dodawanie ekstra kostki itd. Ogólnie można to zarządzanie jednak podsumować jako konflikt pomiędzy bezpieczeństwem inwestycyjnym (w zasoby - kostki) a ryzykiem "a nuż się uda wyrzucić dobry wynik".

Od problemu z ograniczonymi zasobami rozgrywka się zaczyna, ale w miarę upływu czasu i zwiększającą się pulą kości - czyli takich fabryk zasobów - musimy zwracać coraz bardziej uwagę na to, w jaki sposób terraformujemy planetę. Co oznacza główną oś interakcji pomiędzy graczami, kiedy sobie jako przedsiębiorstwa przeszkadzamy, rzekomo dążąc w tym samym celu: by uczynić Marsa planetą zdatną do zamieszkania przez resztę ludzkości - w rzeczywistości jednak próbując wygrać wyścig z innymi przedsiębiorstwami kto tego dokona szybciej. :)

Gra dobrze łączy różne elementy w całkiem zgrabny sposób. Mam zastrzeżenia do grafiki kart, które zdecydowanie mogłyby być przynajmniej przejrzystsze, by można było od razu ocenić czy karta jest zielona (produkcja fabryk - kostek), czerwona (natychmiastowe wydarzenie) czy niebieska (nauka i rozwój), a także do klimatu, którego w sumie nie ma - ot mechaniczne dopasowywanie symboli. Cała rozgrywka ostatecznie spoczywa na małej planszy, na której chcemy wycisnąć jak najlepszy wynik przed innymi graczami, i wydaje się, że dość szybko się ogrywa.

Genialnie prosta a zarazem dość złożona karcianka area control, w której pływamy statkami po bardzo ciasnej mapie, próbując uzyskać kontrolę nad wyspami i upewnić się, że to nie przeciwnik będzie ją kontrolował.

Prostota gry wynika z dość prostych ogólnych zasad: zagrywamy kartę wikinga, inicjujemy walkę między plemionami, poruszamy się statkiem, wstawiamy nordyckich osadników na wyspę itp. Złożoność pojawia się, gdy chcemy ogarnąć ile różnych akcji do dyspozycji mamy oraz jakie konsekwencje są wynikiem naszych działań (np. gniew bogów) - można się w tym pogubić, a instrukcja choć ma mnóstwo obrazków i ikonek, nie ułatwia zadania, trzeba ją przeczytać wyrywkowo co najmniej 2-3 razy.

Każda z wysp, o wpływ nad którymi walczymy, znajduje się pod nadzorem jednego z nordyckich bóstw, a naszym celem jest otrzymanie mocy od tego bóstwa w postaci jednej z trzech run w grze. Runy odblokowują zdolności na kartach, które zagrywamy, zwiększając nasze możliwości, np. dodatkowy "wiatr w żagle" dla statku, możliwość eksploracji sąsiednich wysp przez umieszczonych na wyspie naszych wikingów, czy dodatkowe zasoby, które są bardzo ograniczone, a od których prawie wszystko zależy.

W jednej rundzie otrzymujemy zaledwie kilka kart (4, 5 lub 6), co wydaje się dość mało. Epoka się zaczyna i zaraz się kończy, a my mamy wrażenie, że zaledwie liznęliśmy temat, zagrywając te parę kart, zdobywając np. 2 dodatkowe żetony stali, które zaraz wykorzystamy przy użyciu kolejnej karty. Ma się wrażenie, że niewiele zrobiliśmy.

Z plusów:
- klimat morskich podróży
- sporo możliwości zagarnięcia przeciwnikowi punktów
- gra jest bardzo specyficzna: zasoby są w ciągłym ruchu, przez co nie ma znanego np. z ryzyka lub monopoly efektu dominacji, zamiast tego jest w każdej turze potrzebna decyzja, które zasoby nas interesują (przypomina pod tym względem Diunę Imperium - zresztą podobieństw do tej ostatniej jest tu więcej)
- zacięta walka o wpływy na wyspach z negatywną interakcją dla tych co lubią taką ciasnotę
- rozgrywka jest szybka i dynamiczna, jeśli odliczyć czas na sprawdzanie w instrukcji jakie mamy możliwości akcji
- dobre wykonanie drewnianych elementów, gdzie statki są statkami, wikingowie wikingami, świątynie świątyniami itd., ładne są też ikoneczki na zasobach, choć mapka trochę za mała i zginana na 3 części - gier nie kupuje się ze względu na estetykę, jednak gdy któryś producent przesadzi na wykonaniu, może strzelić sobie w stopę ;)

Z minusów:
- jak w większości epickich małych gier, instrukcja powinna być dla średnio skomplikowanej gry napisana przejrzyście, choć nie jest tragicznie
- znowu jak w większości epickich małych gier, jest pewien niedosyt nierozwinięcia pewnych elementów w grze, są czasem zbyt symboliczne czy abstrakcyjne, np. bitwy między plemionami czy plądrowanie w zasadzie wydają się istnieć w grze tylko z nazwy
- syndrom Splendora: prosiłoby się o rozwinięcie i tym samym więcej klimatu, a nie walkę o punkty zwycięstwa, których większość graczy nie lubi ze względu na ich abstrakcyjność i bezklimatyczność :)
- i drugi syndrom Splendora: czekamy na główne danie, a okazuje się, że przystawka to było właśnie to główne danie :)

Mimo mankamentów, daję 5/5 bo jest to bardzo interesujący, oryginalny area control z zagrywanymi kartami w centrum rozgrywki.

Jak pierwszy raz spojrzałem na mapę w tej grze pomyślałem że ma dużo wspólnego z grą Ryzyko, tyle, że jest umiejscowiona w średniowiecznym Cesarstwie Niemieckim. Jak się okazało jednak, wrażenie było mylne.

Zdobywanie terenów zbrojnie nie jest głównym aspektem tej gry, wręcz jest jedynie dodatkiem i można się zupełnie obyć bez zbrojnych natarć i wygrać. Raz, że są one bardzo kosztowne (jeden oddział najemników kosztuje cały przychód z jednej tury na początku gry, gdy nasza rodzina szlachecka ma jeszcze niewiele źródeł przychodu). Dwa, że ogólnie jest zabroniona walka bratobójcza w cesarstwie poza pewnymi okresami np. anarchii (np. po śmierci aktualnego cesarza, w wyniku czego wybierany jest kolejny). I trzy, że jest więcej możliwości, czasem znacznie łatwiejszych, stąd wyraz "Conspiracy" w tytule gry - tzn. śmierć zarządzającego danym regionem lub dziecka, które ma w przyszłości przejąć jakiś obszar, może nastąpić np. w wyniku skrytobójstwa.

Celem jest zostanie cesarzem poprzez wpływanie na elektorat, a nie zdobywanie terenów samych w sobie, są one głównie dostawcą dochodu, jak dojne krowy. I co więcej nie należy ich zdobywać sobie bez parady, bo nie dostajemy ich raz na zawsze, a w tej grze łatwo wyrzucić (zabić) zarządcę z terytorium kontrolowanego przez przeciwnika, jeśli się nie zabezpieczy. Przeciwnik jednak może zrobić to samo nam. A o te najcenniejsze terytoria jest często najbardziej zacięta walka. Generalnie dróg do zwycięstwa jest dużo i to kolejna różnica na korzyść Medieval Conspiracy względem Ryzyka (które wydaje się bardzo prymitywne w tym zestawieniu). Bez dobrej strategii ekonomicznej nie ma co marzyć o zwycięstwie.

Od szczęścia tu niewiele zależy wbrew pozorom: kości są ale mówią przede wszystkim o tym co mamy dostępne w danej turze, no i czasem może akurat trafić się karta, która pasuje w danym momencie jakiemuś graczowi - jednak jeśli mamy długofalową strategię, te losowe przypadki możemy zneutralizować, jako że tutaj licytujemy karty zdarzeń. Nie jest to w żadnym wypadku gra militarna, tylko ekonomiczna z wielką średniowieczną polityką i intrygami wokół niej pośród głównych rodów. Kto okaże się najsprytniejszym, patrzącym daleko i często najbardziej bezwzględnym intrygantem, osiąga tron cesarza imperium - zapewne zasłużenie. :)

Gra nie jest tak skomplikowana jak by można było na pierwszy rzut oka stwierdzić. Symuluje jednak w dość prosty sposób wiele elementów na raz w cesarstwie, w tym władzę duchowną i świecką. Po za tym w grze silny nacisk jest położony na coś w rodzaju zarządzania HR własnego rodu. :) Bez posiadania w naszym rodzie dzieci odpowiednio wyedukowanych na rycerzy lub duchownych czekających na objęcie władzy w jakimś obszarze nie mamy możliwości obsadzenia tam swoich ludzi, co z pewnością wykorzystają rywale. Z drugiej strony możemy wypchnąć z jakiegoś regionu lekką (!) ręką, i to bez użycia nawet jednego żołnierza, przeciwnika, który być może wiązał duże nadzieje z danym regionem i obsadzeniem tam dziecka ze swojego rodu. Oznacza to bardzo intensywną negatywną interakcję w najczystszej postaci.

Jeśli mam być szczery, to ta gra ma pewien historyczny przekaz: wybory nigdy nie są wolne, zawsze na końcu są pieniądze. :)

Gra odzwierciedla i symuluje historyczne wydarzenia w ciekawy sposób, ale instrukcja woła o pomstę do nieba ze względu na średniowieczną (naprawdę!) czcionkę, 5/5

Fajna gra handlowa, mimo, że z zasady nie lubię gier Reinera Knizii, który tworzy swoje gry hurtowo dopasowując najwyraźniej różne elementy mechaniczne niczym z worka tak jak składa się fabułę amerykańskich seriali z różnych puzzli-wzorców, nie zawsze do siebie pasujących :D W tej grze jest inaczej - chwalebny wyjątek tego projektanta (zwłaszcza z tytułów ostatnio wydawanych). Miał być klimat morskich kupców i tak rzeczywiście jest.

Podoba mi się w Kupcach i Żeglarzach kilka rzeczy. Jest zmienność rynku wskazywanych przez 6 kart towarów (czasem takich samych - co odzwierciedla wzmożony popyt na dany towar), a także wpływanie na popyt przez graczy-kupców poprzez zagrywanie kart z towarami.

Ta gra nie odzwierciedla typowego wolnego handlu, jak to zwykle bywa w grach ekonomicznych, np. że wystawiamy sobie sklepik czy kramik i czekamy aż klienci będą do nas przychodzili, dzięki czemu powolutku rozwijamy swój biznesik. Zamiast tego gra w prosty sposób przenosi nas na sam szczyt potęg handlowych sprzed kilku wieków. Co prawda nadal rozwijamy biznes, ale nie są to zwykli mali kupcy, ale dominanci rynku - elita handlowa, która ma w posiadaniu statki (każdy rozpoczyna z jednym, jednak w trakcie gry może dokupywać kolejne) i sama kreuje popyt, a nie tylko dostosowuje się do gustu klientów. Jest to nieczęsto widziany niuans, który zmienia w zasadzie całą grę.

Na tym poziomie wielkiego handlu jest zaledwie kilku graczy na rynku (prawdziwych graczy w grze), którzy postrzegają rynek zupełnie inaczej, niż mały kupiec. Walczą ze sobą w dosyć optymalizacyjny sposób o to, kto z nich wywalczy trochę większy udział w rynku. Dążenie do tego celu jest dodatkowo urozmaicone kartami specjalnymi w ograniczonej ilości (które po prostu się kupuje, bez żadnego draftu), modyfikując rozgrywkę potencjalnie na korzyść gracza. Ich opłacalność jednak dobrze jest przemyśleć, bo jest to dość znaczna inwestycja.

Główna część rozgrywki dotyczy ciągle zmieniających się 6 kart towarów, w uproszczony sposób odzwierciedlających popyt na rynku, oraz zagrywanie kart popytu na towary, zakrywając jedną z tych 6 kart nową. Obserwujemy jednocześnie jakie żetony towarów na statku bądź statkach posiada przeciwnik - generalnie jako kupiec chcemy wykreować taki popyt, by przeciwnicy się szybko nie dostosowali do zmiany w popycie, na który wpływamy. Zatem celem nie jest głównie zarabianie na sprzedawanych towarach, ale raczej ciągłe przeszkadzanie przeciwnikom w tym, by oni nie zarabiali dzięki lepszemu odzwierciedleniu swoich towarów w aktualnym popycie na nie. Generuje to sporo negatywnej interakcji.

Kupcy i Żeglarze to w sumie szybka karcianka, w której tura po turze zagrywamy karty popytu, za sprzedane towary uzyskujemy monety, za które z kolei możemy zakupić karty lub je po prostu gromadzić. Ten, kto ma ich na koniec najwięcej, wygrywa, a karty specjalne nie liczą się do wyniku, dlatego inwestycje w ich rodzaj trzeba dobrze przemyśleć, gdyż gra - podobnie jak w Splendorze - nie jest zbyt długa i długoterminowe inwestycje tutaj raczej nie popłacają. Jest to gra decyzyjna, a nasze wybory mogą albo prześcignąć przeciwnika, który np. jest ciągle o parę monet dalej przed nami, albo przeciwnie, pogrążyć nasz biznes, co przeciwnik z pewnością wykorzysta. Jeśli do czegoś miałbym się mechanicznie przyczepić, to właśnie do dość ograniczonej puli ruchów u każdego gracza i czasem gdy ktoś miał trochę szczęścia na początku (bo trafił na karty, które akurat nam zaszkodziły w sprzedaży towarów i osiągnęliśmy nieco mniejszy przychód), może utrzymywać już do końca tą przewagę - nie jest to efekt kuli śnieżnej ale raczej biegacza, który troszeczkę szybciej ruszył przed nami a my mamy ograniczone możliwości go dogonienia.

Generalnie jednak gra bardzo fajna i w sumie aż prosi się o jej rozwinięcie, ze względu m.in. na pojemną tematykę zamorskiego handlu. Reiner Knizia z reguły lubi upraszczać swoje gry kosztem wykorzystania potencjału i w tej grze to uproszczenie na szczęście wiele nie ujmuje samej rozgrywce, a na pewno ułatwi wejście w grę nowym graczom.